Świat przestał się bogacić. Po raz pierwszy od kryzysu

Zasoby finansowe w krajach rozwiniętych i rozwijających się zanotowały w ubiegłym roku spadek wartości. To pierwsza taka sytuacja od dekady, ale nawet w 2008 roku, kiedy mieliśmy do czynienia z kryzysem finansowym, spadek nie był tak poważny – podkreślają ekonomiści Allianz, autorzy Global Wealth Report 2019. Co na to wpłynęło? Jak na tle świata wypada Europa i Polska?

– Z jednej strony eskalujący konflikt handlowy pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Chinami, niekończąca się „brexitowa saga” i rosnące napięcia geopolityczne, a z drugiej strony zaostrzenie warunków monetarnych i (zapowiedziana) normalizacja polityki pieniężnej. Rynki akcji zareagowały odpowiednio. Globalne ceny akcji spadły o 12% w 2018 roku (…) Rosnąca niepewność zbiera żniwo – wyjaśnia cytowany w komunikacie Michael Heise, główny ekonomista Allianz.

Spory handlowe spowodowały, że zatrzymał się proces nadrabiania przez biedniejsze kraje zaległości wobec bogatszych państw. Przez ostatnie 20 lat wzrost aktywów finansowych w tej pierwszej grupie był wyraźnie szybszy niż w drugiej – średnio o ponad 11 proc. W ubiegłym roku trend ten się odwrócił. Aktywa finansowe brutto w krajach wschodzących zanotowały spadek po raz pierwszy od wielu lat, a dodatkowo był on większy niż w krajach uprzemysłowionych (-0,4 proc. vs -0,1 proc.). Kluczowy dla tego wyniku był spadek w Chinach, ale także w Meksyku czy Ameryce Południowej. Z ujemnym wzrostem aktywów musiały sobie radzić także dotychczasowe potęgi wśród regionów rozwiniętych – Stany Zjednoczone, Japonia czy Europa Zachodnia. Z kolei Europa Wschodnia zanotowała wzrost o 8 proc. i po raz pierwszy od 7 lat rozwijała się szybciej niż pozostałe dwa regiony wschodzące, czyli Ameryka Łacińska i Azja (bez Japonii).

Problemy gospodarstw domowych w Chinach były też głównym powodem, dla którego w ubiegłym roku nie zwiększyła się liczebność światowej klasy średniej. Prawie połowa z liczącej ponad 1 mld ludzi klasy średniej mówi bowiem w języku chińskim. Jak podkreślają współautorzy raportu Allianz, gdyby w innych gęsto zaludnionych krajach, takich jak Indie, Brazylia czy Rosja, poziom i podział bogactwa był porównywalny z Chinami, globalna klasa średnia zwiększyłaby się o ok. 350 mln ludzi, a klasa wyższa – o ok. 200 mln. Spowodowałoby to bardziej równy podział bogactwa na poziomie światowym – dziś bowiem 10 proc. najbogatszych ludzi na świecie posiada 82 proc. wszystkich aktywów finansowych netto.

W Polsce też widać spowolnienie

Na szczycie zestawienia najbogatszych państw Stany Zjednoczone ponownie wyprzedziły Szwajcarię. Zawdzięczają to przede wszystkim silnemu dolarowi. Aktywa finansowe netto (czyli aktywa brutto pomniejszone o zadłużenie) na mieszkańca w USA wyniosły blisko 184,5 tys. euro (spadek o 1,7 proc.), podczas gdy w Szwajcarii – 173,8 tys. euro (spadek o 2,4 proc.). Trzeci w rankingu Singapur został daleko w tyle z nieco ponad 100 tys. euro (wzrost o 4,4 proc.). W pierwszej dziesiątce najbogatszych państw znalazły się również: Tajwan, Holandia, Japonia, Szwecja, Belgia, Nowa Zelandia i Dania. I tylko trzy kraje z tej dziesiątki odnotowały w ubiegłym roku wzrosty aktywów.

źródło: Allianz "Global Wealth Report 2019"

Polska znalazła się – tak jak w ubiegłej edycji raportu – na 36. lokacie z aktywami finansowymi netto na mieszkańca na poziomie 8,08 tys. euro. To dziesięciokrotnie mniej, niż wynoszą aktywa w jedenastej w rankingu Kanadzie. W 2018 roku zmniejszyły się one o 0,8 proc. i był to pierwszy spadek od 2011 roku. Z kolei aktywa finansowe brutto wzrosły o 1,9 proc., ale przy średniorocznym wzroście w ostatnich 10 latach na poziomie 8,3 proc. to naprawdę niewiele. Nie pomógł nawet dynamiczny wzrost w segmencie depozytów bankowych (o 10 proc.), stanowiących mniej więcej połowę wszystkich aktywów finansowych. Mocno spadały za to dwie klasy aktywów: papiery wartościowe (-7,2 proc.) oraz ubezpieczenia i emerytury (-7,4 proc.). W tempie ok. 7-proc. przybywało też zobowiązań gospodarstw domowych, co było najwyższym wynikiem od 7 lat. Silny wzrost gospodarczy sprawił jednak, że wskaźnik zadłużenia do PKB pozostał na mniej więcej tym samym poziomie.

Zadłużamy się coraz bardziej

Pod tym względem polska gospodarka nie odbiega od globalnych tendencji. Na całym świecie zobowiązania gospodarstw domowych wzrosły o prawie 6 proc. To wprawdzie nieco mniej niż w poprzedniej edycji Global Wealth Report, ale znacznie powyżej średniej z ubiegłych lat.

– Z powodu silnego wzrostu zobowiązań aktywa finansowe netto, tj. różnica między aktywami finansowymi brutto a długiem, spadły na całym świecie o 1,9 proc. do 129,8 bln euro na koniec 2018 roku – wynika z raportu.

Chociaż relacja zadłużenia do PKB pozostaje stabilna dzięki rozwijającym się gospodarkom, to eksperci alarmują, że sytuacja może wymknąć się spod kontroli. Tak szybki przyrost zobowiązań w Stanach Zjednoczonych, Hiszpanii czy Irlandii ostatni raz miał miejsce tuż przed kryzysem finansowym z 2008 roku. Dodatkowo niepokoi również wzrost zadłużenia w Chinach. Tamtejsze gospodarstwa domowe są relatywnie tak samo zadłużone jak niemieckie czy włoskie.

– Agencje nadzorcze nie powinny jednak tylko biernie obserwować tego procesu. Wzrost napędzany długiem nie jest zrównoważony – nawet Chiny nie są odporne na kryzys zadłużenia – mówi Patricia Pelayo Romero, współautorka raportu.

Global Wealth Report 2019 to 10. edycja globalnego raportu Allianz o zamożności, który gromadzi informację na temat zasobów finansowych i zadłużenia gospodarstw domowych w ponad 50 krajach.